جنگ جهانی اول از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ به طول انجامید. در این جنگ طرفین متخاصم عبارت بودند از متحدین یعنی: آلمان ،  اتریش و هنگری ( مجارها) که بعدها ترکیه عثمانی و بلغارستان نیز بدانها پیوستند و متفقین یعنی : فرانسه ، انگلیس ،  روسیه ، بلژیک ، صربستان و ژاپن سپس ایتالیا، رومانی، پرتغال، یونان و ممالک متحده آمریکا.

در سوم آگوست ۱۹۱۴ ، دولت آلمان از بلژیک درخواست کرد تا نیروهای جنگی خود را علیه فرانسه از این کشور عبور دهد ،  لیکن دولت بلژیک این تقاضا را رد کرد. بنابراین نیروهای آلمان از مرزهای بلژیک عبور کرده و وارد این کشور شدند. لذا انگلستان برای نقض بی طرفی بلژیک به آلمان و در دوازدهم همین ماه به اتریش و مجارستان نیز اعلام جنگ نمود . به دنبال آن در ششم آگوست ، دولت صربستان نیز به آلمان اعلام جنگ کرد.

همچنین در اول ماه آگوست، آلمان به روسیه و ترکیه عثمانی اعلام جنگ نمود. نیروهای آلمان در همین روز به کشور لوکزامبورگ در اروپای باختری حمله کرده آن را اشغال کردند و در پی آن فرانسه نیز به اطریش و مجارستان اعلام جنگ نمود. در سی ام ماه آگوست قسمتی از ارتش روسیه توسط آلمان ها نابود شد که نود هزار روسی اسیر گردیدند. در این جنگ فرمانده قشون آلمان ، ژنرال هیندنبورگ بود.

درماه سپتامبرنیروهای آلمان به فرماندهی ” اریش فون فالکن هاین” تا مرز پاریس پیشروی کردند و ( جوزف جفری) فرمانده ارتش فرانسه فرمان حمله عمومی داد. در ۲۸ اکتبر همین سال دولت ترکیه عثمانی به روسیه حمله کرد و در پی آن فرانسه و انگلستان به این دولت اعلام جنگ نمودند.

در بیست و دوم آوریل ۱۹۱۵ در جبهه غربی ، آلمان ها برای اولین بار از سلاح شیمیایی استفاده کردند. این سلاح یک گاز کلر بود و بسیاری از سربازان فرانسوی از پا در آمدند.

در سیزدهم ماه مه ، کشتی مسافری انگلیسی به نام ( لوستیانا) توسط آلمان ها غرق شد.

در این حادثه ۱۱۹۸ نفر کشته شدند که در میان آنان ۱۲۸ نفر آمریکایی بودند. به همین دلیل دولت آمریکا اعتراض شدید اللحنی برای دولت آلمان فرستاد. دولت آلمان معتقد بود که در این کشتی ، تجهیزات جنگی برای انگلستان حمل می شده است. رئیس جمهوری آمریکا ( تئودور روزولت) خواهان جنگ علیه آلمان شد.

درسیزدهم ماه جولای ، حملات تهاجمی آلمان و اتریش به لهستان آغاز گشت. همچنین در بیست و یکم آگوست، ایتالیا به ترکیه عثمانی اعلام جنگ نمود و درچهاردهم سپتامبرآلمان، اتریش، مجارستان ، بلغارستان و ترکیه عثمانی پیمان چند جانبه ای را منعقد ساختند.

درنهم مارس ۱۹۱۶ ، آلمان به کشور پرتغال اعلام جنگ نمود. در ماه مه ، آلمان ها به میزان ۱۱۵۰۰۰ عدد از کشتی های جنگی انگلیسی را منهدم کردند و ۶۹۰۰ سرباز انگلیسی کشته شدند. در مقابل آلمان نیز ۶۲۰۰۰ تن کشتی از دست داد و ۲۹۰۰ سرباز آلمانی کشته شدند.

در بیستم جولای ” هیندنبورک ”  فرمانده ارتش آلمان درجبهه شرق گردید. به همین دلیل قسمت اعظم نیروهای اتریشی تحت فرماندهی هیندنبورک و ( لودندورف) ژنرال دیگر آلمانی درآمدند.

همچنین دربیست و هشتم جولای ، ایتالیا به آلمان اعلام جنگ نمود. در ضمن رومانی به اتریش و مجارستان و نیزآلمان به رومانی و دراول سپتامبر بلغارستان به رومانی و در بیست و ششم نوامبر کشور یونان به آلمان اعلام جنگ نمودند.

در سی ام دسامبر ، کاپیتان آلمانی” فلیکس گراف فون لوکنر” که به او شیطان دریا لقب داده بودند توسط کشتی جنگی خود بیست وسه کشتی متفقین را در دریاهای آتلانتیک و پاسیفیک غرق نمود.

درششم آوریل ۱۹۱۷ آمریکا به آلمان اعلام جنگ نمود و در هشتم دسامبر همین سال به اتریش و مجارستان نیز اعلام جنگ کرد.

درماه آگوست سال ۱۹۱۸حدود ۵۴ هزار نفر سرباز آمریکایی به نفع متفقین وارد جنگ شدند. دراین زمان آلمانها درتمام جبهه ها می جنگیدند و چون اتریش و متحدانش نیز متحمل خسارات سنگین  شده و از ادامه جنگ ناتوان بودند، آلمان ناچار تقاضای صلح کرد.

بنابراین دربیست و دوم اکتبر سال ۱۹۱۸ ، رسماً جنگ جهانی اول با شکست آلمان پایان یافت و ویلهلم دوم امپراتور آلمان به هلند متواری شد و دولت هلند به او حق پناهندگی داد.

سلاح جنگی ( تانک) در بحبوحه جنگ توسط (سرارنست سونتین) اختراع شد.

امضاء قرارداد آتش بس

در یازدهم نوامبر ۱۹۱۸ در یک واگن راه آهن در جنگ های ( گومپیگنه) مارشال فرانسوی( فردیناند فوش) مذاکرات برقراری آتش بس و شرایط متفقین را به شرح زیر به هیئت ویژه آلمانی دیکته کرد:۱- آلمانی ها باید نواحی اشغال شده در فرانسه به علاوه الزاس – لوترینگن(Lothringen Elsass) ، بلژیک و لوکزامبورگ را ظرف مدت چهارده روز ترک نماید.

۲- نیروهای آلمانی باید ظرف مدت یک ماه قسمت چپ ناحیه راین (Rhein) را تخلیه کنند . نیروهای متفقین پل های ماینز (Mainz)، کوبلنز(koblenz)، و کلن(Koln) را اشغال نمایند.

۳- ارتش آلمان ۵۰۰۰ قبضه توپ، ۲۵۰۰۰ قبضه اسلحه و ۱۷۰۰ هواپیمای شکاری بمب افکن را به متفقین واگذار نماید.

۴-  آلمان ها باید حداکثر ظرف مدت یک ماه۵۰۰۰ لوکوموتیو، ۱۵۰۰۰۰ واگن راه آهن و ۵۰۰۰ کامیون را به متفقین واگذار نمایند.

۵- آلمان تمام اسرای جنگی متفقین را باید بلافاصله آزاد کند. زمان بازگشت اسرای آلمانی به میهن خود، ابتدا در جریان مذاکرات صلح معین خواهد شد.

۶-  آلمانی ها باید در شرق، نیروهای خود را تا پشت مرزهای موجود در سال ۱۹۱۴ عقب بکشند. زمان عقب نشینی نیروها را متفقین بعداً اعلام خواهند کرد.

۷- متفقین دارای حق ورود به شهرهای دانزیگ (Danzing) و وایکسل(Weichscl) می باشند تا بتوانند نظم را درشرق اروپای مرکزی حفظ نمایند.

۸- کل نیروی دریائی آلمان باید با نظارت متفقین خلع سلاح گردد.

۹- بلوکه بندرهای آلمانی همچنان پابرجای باقی خواهد ماند. بدین ترتیب جلوگیری از حمل مواد غذائی به آلمان توسط نیروهای متفقین، همچنان پس از مذاکرات برای پایان جنگ باقی خواهد ماند.

سرانجام این عهدنامه با عهدنامه ” ورسای ”  ، تلفیق شد و به پیروزی دولت های متفق  مهر تایید زد .  این جنگ ، خسارات بسیار زیاد جانی ومالی بر جای نهاد و مدت ۱۵۶۵ روز طول کشید . در طول این مدت  حدود ۶۵ میلیون نفر بسیج شده بودند ؛ از این عده حدود ۹ میلیون نفر کشته شدند ، حدود ۲۲ میلیون نفر ( به نسبت یک سوم ) معلول و از کار افتاده  و ۷ میلیون نفر برای همیشه معلول و ناقص شدند . این جنگ حدود ۵ میلیون نفر مفقود نیز بر جای گذاشت .

اروپا از ” ۱۹۰۷″ به دو بلوک تقسیم شده بود. تضادهایی بین دو بلوک روز به روز در حال افزایش بود و بعد از سال های ” ۱۹۱۱″ اروپا عملا وارد مرحله‌ی صلح مسلح گشته بود. به نظر بسیاری از کارشناسان در این زمان جنگ اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

۱: تقویت اتحاد ها

در چنین شرایطی کشورهای مختلف اروپایی سعی می کردند که اتحادها را با متحدین خود تقویت نمایند. فرانسه، انگلستان و روسیه مذاکرات مختلف دو یا سه جانبه را از سر گرفته و کنوانسیون های جدیدی را امضاء کردند، فرانسه سعی نمود که انگلستان را راضی کند تا سیاست های عمومی خود را در یک راستا قرار دهند. اما انگلستان با این امر موافقت نکرد بنابراین اتفاق مثلث نتوانست به صورت اتحاد در بیاید. در مقابل اتحاد مثلث نیز پیوندهای خود را ستحکام می بخشید. آلمان که از عدم حمایت از اتریش درا ” ۱۹۱۳″ متاسف بود. این بار سعی کرد با حمایت بی دریغ از اتریش گذشته را جبران کند. رابطه آلمان با ایتالیا هم صمیمانه بود ولی روابط اتریش با ایتالیا چندان محکم نبود. تضاد منافع اتریش و ایتالیا در بالکان و کینه‌ی دیرینه این دو کشور با هم باعث شده بود که ایتالیا متحد مشکوکی در اتحاد مثلث باشد.

۲: مسابقه تسلیحاتی

در ” ۱۹۱۳″ آلمان قانونی را تصویب کرد که به اساس آن نیروهای ارتش این کشور افزایش بی سابقه ای پیدا کرد. این قانون که با آلمان اجازه می داد در هر دو جبهه بجنگد فرانسه را مورد تهدید قرار می داد. به خصوص که متحدین آلمان یعنی اتریش و ایتالیا نیز به تقویت نیروی نظامی خود پرداخته بودند. در مقابل فرانسه نیز در مقابله با طرح آلمان خدمت نظام وظیفه را از ۲ سال به ۳ سال افزایش داد. روسیه نیز به تعداد نفرات ارتش خود افزود و انگلستان نیز به تجهیز بیشتر نیروی دریایی خود اقدام کرد. بنابراین همه جا درتدارک جنگ بودند.

۳ – قتل ولیعهد اتریش و شروع جنگ جهانی اول

ولیعهد اتریش فرانسوا فردیناند در جریان بازدید از یک مانور نظامی اتریش در سارایوو مرکز بوسنی به قتل رسید این ماجرا شعله ای بود که انبار باروت اروپا را منفجر کرد، بعد از کشته شدن ولیعهد، دولت اتریش از دولت صربستان خواست که اقداماتی را انجام دهد از جمله این که صاحب منصبان مخالف اتریش را برکنار کند و هم چنین مشارکت کارگزاران اتریش را در امر تحقیق در مورد قتل ولیعهد بپذیرد.

دولت صربستان تمام شروط را به جز مورد آخر پذیرفت و بهانه  به دست اتریش افتاد که مذاکرات را قطع کرده و نیروهای خود را بسیج کند و در ۲۷ جون ” ۱۹۱۴″  به صربستان اعلام جنگ داد. آلمان هم از اتریش حمایت کرد و روسیه که نمی‌خواست منافع خود را در بالکان از دست بدهد دستور بسیج ارتش را صادر کرد. آلمان به بسیج ارتش روسیه اعتراض کرد و به فرانسه اولتیماتوم داد که در صورت جنگ آلمان و روسیه فرانسه موقف خود را مشخص کند. و چون از جانب فرانسه جوابی دریافت نکرد  در اول اوت ” ۱۹۱۴″ به روسیه اعلام جنگ داد و به این ترتیب جنگ جهانی اول آغاز شد. دو روز بعد آلمان به فرانسه نیز اعلام جنگ داد. انگلستان تا هنگام حمله‌ی آلمان به بلجیم از شرکت در جنگ تردید داشت اما با حمله‌ی آلمان به بلجیم انگلستان را نیز مجبور به شرکت در جنگ به طرفداری از روسیه و فرانسه نمود.

جنگ جهانی اول و پیآمدهای آن

ریشه های جنگ جهانی اول

چنانچه اشاره شد جنگی که بعد از قتل ولیعهد اتریش در اروپا شروع شد و به سرعت گسترش یافت. نکته حائز اهمیت این است که این جنگ ریشه در چه چیزهایی داشت: این جنگ نیز مانند تمام تحولات عرصه‌ی بین الملل دلایل متعددی داشت که عبارتند از :

۱: عامل اقتصادی : نظریه پردازان مارکسیسم معتقدند که این جنگ ارتباط مستقیمی با توسعه داشت از دیدگاه اینها وجود قدرت های سرمایه داری اروپا باعث تمام این برخوردها بود مارکسیستها معتقدند که: منافع سرمایه داری برای رسیدن به بازارهای بهتر و رقابت با دیگر سرمایه داران در تعارض با یکدیگر قرار گرفته و منجر به جنگ می‌شود. بر خلاف دیدگاه مارکسیستها سایر نظریه پردازان تنها عامل اقتصادی را موجب جنگ نمی دانند بلکه عوامل اقتصادی را در کنار سایر عوامل در ایجاد جنگ موثر می دانند.

۲: مشکلات داخلی کشورها: برخی از کشورهای درگیر جنگ مانند: روسیه و اتریش مجارستان به علت تنش های داخلی و ایجاد انسجام داخلی درگیر جنگ شدند. روسیه به دلیل مشکلات داخلی که از شکست در مقابل جاپان و انقلابات ” ۱۹۰۵″  درگیر آن بودند و اتریش -مجارستان به دلیل فایق آمدن بر مشکلات ناشی از حکومت امپراطوری درگیر جنگ شدند. گرچه این دو کشور توانستند در ابتدای جنگ انسجام ملی ایجاد کنند اما به تدریج جنگ باعث تشدید مشکلات گردید.

۳: عوامل خارجی: علاوه بر مسائل بالا اختلافات بین کشورها نیز وجود داشت که باعث می‌شد کشورها، جنگ را فرصتی برای تصفیه حسابات فرض کنند. اتریش، صربستان را عامل مشکلات داخلی خود می دانست و فرانسه به امید پس گرفتن آلزاس و لورن وارد جنگ شد.

۴: مسائل بین المللی: مسابقه‌ی تسلیحاتی که سال ها قبل شروع شده بود و هر کشوری سعی داشت از دیگران پیشی بگیرد جنگ را اجتناب ناپذیر ساخته بود. بنابراین هر کشوری سعی می کرد ابتکار عمل را به دست گیرد و به عبارت دیگر حمله کننده باشد تا اینکه مورد حمله قرار گیرد. تقسیم اروپا به دو جبهه و تضاد منافع شدید این دو جبهه با هم از مسائل مهم دیگر در شروع این جنگ بود.

وضعیت نیروهای درگیر در جنگ و اهداف آنها

در این جنگ ۱۴ کشور اروپایی و ۳۵ کشور جهان که عموما از اقمار کشورهای اروپایی بودند درگیر شدند که این جنگ را از نظر گسترده گی تا این تاریخ بی نظیر می ساخت. محور اصلی جنگ بر مقابله متحدین و متفقین قرار داشت. میزان هماهنگی در اهداف و راه کارهای مقابله در این جنگ بین متحدین از نکات مهم موثردر جنگ است. هر کدام از شرکت کنندگان در این جنگ اهداف خاص خود را دنبال می کردند. در جبهه متحدین آلمان و اتریش مجارستان تقریبا اتفاق نظر کامل وجود داشت. اما در جبهه‌ی متفقین اهداف روسیه، فرانسه و انگلستان گاهی دچار اصطکاک می شد.

تحولات جنگ

الف: ورود کشورهای بی طرف در جنگ :

یکی از تلاش هایی که از جانب قدرت های درگیر در جنگ به خصوص در ماه های اولیه جنگ صورت گرفت جلب کشورهای بی طرف در جبهه خود بود. در این راستا برخی از کشورها مانند: هلند و کشورهای اسکاندیناوی در اروپا بر بی طرفی خود مصر بودند و تمایلی به ورود به جنگ نداشتند. از این رو تلاشها در حوزه‌ی مدیترانه متمرکز گردید.

علاوه بر این برخی از کشورها هم مایل بودند که به کشورهای فاتح بپیوندند و از پیروزی نتیجه ای ببرند اما در آغاز جنگ پیروزی معلوم نبود و ریسک زیادی را می طلبید که کشوری درگیر جنگ شود. اولین کشوری که از بی طرفی خارج شد امپراطوری عثمانی بود که در ۲ اوت ” ۱۹۱۴″  با آلمان پیمان اتحاد امضاء کرد در ” ۹ ” اوت همان سال با روسیه متحد شد در مقابل تضاد این دو پیمان با توجه به برتری آلمان در اولین جنگ در نوامبر ” ۱۹۱۴″ پیمان با روسیه را نقض کرده و به جبهه متحدین پیوست.

عثمانی به دلیل موقعیت مهمی که در منطقه داشت با پیوستن به آلمان متفقین را به شدت دچار مشکل ساخته بود. زیرا راه های ارتباطی با شرق و خاورمیانه کاملا در اختیار متحدین قرار گرفته و مانع از برقراری ارتباط بین نیروهای دریایی متفقین در مدیترانه می شد. کشوری که خروجش از بی طرفی بر سرنوشت جنگ تاثیر گذاشت ایتالیا بود. گرچه ایتالیا یکی از پایه های اتحاد مثلث بود اما به دلیل تدافعی بودن پیمانش با اتحاد مثلث کم کم از پیمان خارج شده و به متفقین پیوست. بهای پرداختی برای جذب کشورهای بی طرف از طرف دو اردوگاه به صورت مزایده در آمده بود و هر طرف سعی می کرد با بهای گزاف تر توجه کشور بی طرف را جلب کند. ایتالیا در این مزایده بالاخره تشخیص داد که پیوستن به متفقین سود بیشتری برایش دارد. از اکتوبر ” ۱۹۱۵″ کشورهای بالکان هم به تدربج وارد جنگ شدند، در این راستا ابتدا بلغارستان و سپس رومانی و در نهایت صربستان نیز به جرگه متفقین پیوستند. برخی از کشورها مانند پرتغال نیز به صورت نمایشی وارد جنگ شدند و در شرق دور هم جاپان به متفقین پیوست، به این ترتیب جنگ به سرعت رو به گسترش بود.

ب_ موج صلح خواهی و خروج روسیه از جنگ”

در شروع جنگ به نظر نمی رسید که جنگ به این گستردگی زمانی و مکانی تبدیل شود آلمان ابتدا به سرعت پیش روی کرد و انتظار داشت که جنگ به سرعت خاتمه پیدا کند. خسارات ناشی از جنگ و نابسامانی اقتصادی، قحطی و کمبود مواد اولیه زندگی موجب شد که نارضایتی و مخالفت با جنگ سراسر اروپا را در بر گیرد. جنگ تقریبا در تمام کشورها وجود داشت. در روسیه طرح صلح خواهی قوی تر از جاهای دیگر بود و تنها جایی بود که این موج صلح به پیروزی رسید. در سایر کشورها باروی کار آمدن افراطیون جنگ طلب این موج از بین رفت. روسیه که در این زمان گرفتار مشکلات عمیق داخلی بود و در واقع برای سرپوش گذاشتن بر این مشکلات درگیر جنگ شده بود نتوانست بر این مشکلات فایق آید و جنگ آنها را تشدید کرد.

سوسیالیست های روسیه در این زمان از موقعیت استفاده کرده و زمینه‌های انقلاب را فراهم کردند. شورش ها، اعتصابات و سایر فعالیت های انقلابیون بالاخره منجر به سقوط تزار و روی کار آمدن بلوشویکها در روسیه شد. بلوشویکها در مذاکرات که در شهر لیتوفسک با آلمانها داشتند به قیمت از دست دادن سرزمین های زیادی مانند پولند، لیتوانی و .. انقلاب را نجات داده و از جرگه  متفقین و از جریان جنگ خارج شدند به این ترتیب امید به پیروزی آلمان بیشتر می شد اما ورود آمریکا به جنگ معادلات نظامی را به کلی تغییر داد.

ج: ورود آمریکا به جنگ:

ورود آمریکا به جنگ در اپریل ” ۱۹۱۷″  اتفاق افتاد اما تا آمریکا ارتش خود را آماده جنگ کرده و روانه ساخت حدود یک سال طول کشید. آنچه آمریکا را مجبور به مداخله در جنگ نمود گرایشهای سیاسی نبود بلکه مشکلاتی بود که جنگ بر سر راه تجارت آمریکا پیش آورده بود. تحریم دریایی و حمله به کشتی های بی طرف که به‌یکی از طرفین جنگ کالا می‌رساند باعث شد که امریکا که تجارت پرسودی با طرفین داشت به شدت متضرر شود. رویه حمله آلمان به کشتی های مسافربری و برخی اقدمات دیگری که آلمانها صورت دادند مانند تلگرافی که از جانب آلمان به مکزیک مخابره شده بود که در صورت جنگ بین آمریکا و مکزیک، آلمان از مکزیک حمایت خواهد کرد، افکار عمومی امریکا را علیه آلمان ها تحریک کرده بود بنابراین گرچه امریکا در حمایت از متفقین وارد جنگ شد ولی سیاست های خاص خود را دنبال می کرد. آمریکا سعی داشت نظم نوینی را در جهان پی ریزی کن و اعلامیه ” ۱۴″ ماده ای ویلسون که در ” ۸″ ژانویه ” ۱۹۱۷″ منتشر شد اصول این نظم را مشخص می ساخت.

پایان جنگ

در “۱۹۱۸”  متحدین آلمان بیش از آن تضعیف شده بودند که بتوانند جنگ را ادامه دهند بنابراین به تدریج مذاکرات صلح را با متفقین آغاز کردند. در ” ۱۵″ اوت اتریش به آلمان ها اعلام کرد که قادر به ادامه جنگ نیست و در ” ۱۴″ سپتامبر به متفقین پیشنهاد مذاکرات صلح داد. بلغارستان نیز که از متحدین خود ناراضی بود از طریق سفیر آمریکا در خواست صلح داد. عثمانی نیز پس از دریافت ترک مخاصمه بلغارستان با انگلستان قرارداد ترک مخاصمه امضاء کرد. پراگنده شدن این گونة متحدین آلمان این کشور را مجبور به درخواست ترک مخاصمه کرد. متارکه جنگ با آلمان باید بر اساس طرح ویلسون صورت می گرفت متفقین در مورد مواد این اعلامیه کمی با هم اختلاف داشتند. اما در مقابل اصرار امریکا با این اعلامیه موافقت کردند و متارکه جنگ با آلمان امضاء شد.

معاهدات صلح

معاهدات صلح ورسای که با شرکت ۲۷ کشور از ۱۲ تا ۲۸ جنوری “۱۹۱۹” جریان داشت از یک طرف شاهد کشمکش بین فاتحین و مغلوبین بود و از طرف دیگر شاهد نزاع بین خود فاتحان بود. جو حاکم بر مذاکرات تحت تاثیر آیدالیسم ویلسونی در راستای ایجاد نظم نوین و اشتهای فرانسه مبنی بر تضعیف آلمان و به دست آوردن غنایم جنگی بیشتر بود. از طرف دیگر انگلستان از تفوق فرانسه در هراس بود. مذاکرات طولانی و تصمیم گیری میسر نبود. لذا کنفرانسی مرکب از ده عضو تشکیل گردید و بالاخره از این ده عضو تصمیم گیری به عهده چهار قدرت بزرگ فرانسه، انگلستان، امریکا و ایتالیا گذاشته شد، و جاپان فقط در مورد مسائل خاور دور مورد مشورت قرار می گرفت. به این ترتیب این چهار قدرت سرنوشت دنیای پس از جنگ را تعیین کردند. هر کدام از این چهار کشور با ادعا و برنامه های خاص خود وارد کنفرانس شدند و تنها امریکا که زمینه منافع آینده خود را می پیچد ادعای تصرف سرزمین را نداشت و با ادعای توسعه طلبانه فاتحین نیز مخالفت می کرد. امریکا طبق اعلامیه چهارده ماده‌ای و آرمان گرایانه ویلسون خواستار : منع دیپلماسی سری ومعاهدات سری، آزادی ریاها در صلح وجنگ، رفع موانع وعدم مساوات در تجارت بین المللی، تخلیه سرزمینهای اشغال شده در ایام جنگ، … وبلاخره یک سازمان سیاسی بین المللی برای جلوگیری از جنگ بودند. پس از کشمکشهای فراوان پیمان صلح که ملهم از اعلامیه ویلسون و با ۴۴۰ ماده بود در تالار آئینه کاخ ورسای به امضاء رسید. بر اساس این معاهده فرانسه توانست آلزاس و لورن را بدست آورد. بلجیم و پولند نیز نواحیی را بدست آوردند. آلمان تمام مستعمرات خود را از دست داد و هم چنین نیروی نظامی آلمان بسیار محدود شد و در نهایت آلمان مسؤول جنگ شناخته شده و به پرداخت غرامات سنگینی محکوم گشت.

پیمان صلح با متحدان آلمان:

شورای چهار نفره مسؤولیت انعقاد قرارداد صلح با متحدین آلمان را به عهده شورایی مرکب از وزرای خارجه کشورهای فاتح گذاشت این پیمانها همه در پاریس و عموما در حومه‌ی پاریس به امضاء رسید .پیمان سن ژرمن با اتریش موجب تجزیه امپراطوری اتریش مجارستان شد، و اتریش به صورت کشوری کوچک با ۴،۵ میلیون جمعیت و ۸۵ هزار کیلومتر مربع مساحت در آمد.

پیمان نویی بلغارستان را مجبور به قبول تعهدات اقتصادی و نظامی کرد.

پیمان تریانن با مجارستان ،کروات واسلونی به‌یوگسلاوی ،اسلواکیوروتنی به چکسلواکی وترانسیلوانی به رومانی داده شد.

پیمان سور با عثمانی بسته شد که عثمانی را تجزیه کرد و به آسیای صغیر محدود ساخت.

آثار جنگ بر زندگی سیاسی اروپا

این جنگ با تحمیل خسارت فراوان به مردم زندگی مردم را در تمام ابعاد دچار دگرگونی ساخت که می توان این دگرگونی را حتی در عرصه های هنر، امور اخلاقی، آداب اجتماعی و خانوادگی مشاهده کرد که از بحث ما خارج است در این جا به تاثیرات جنگ در زندگی سیاسی مود نظر ما می باشد. این تاثیرات عبارتنداز:

الف: تغییر نقشه سیاسی اروپا: این جنگ نقشه‌ی سیاسی اروپا را به طور کلی تغییر داد چهار امپراطوری آلمان، اتریش- مجارستان، روسیه و عثمانی به طور کامل تجزیه شدند و در عوض دولت های کوچک تری درنقشه سیاسی اروپا پا به عرصه وجود گذاشتند. این دولتهای کوچک که عموما جمهوری بودند مانند جمهوری اتریش و جمهوری وایمار(آلمان) برخواسته از نیاز وخواست مردم ویا طی یک انقلاب واقعی به دست نیامده بود بلکه این امپراتوریهای تبدیل به جمهوری شده بود چون قوای غالب اینگونه می خواستند. لذا شرایطی که جمهوری آلمان را پدید آورد سبب شد که تاریخ بعدی این جمهوری وبه تبع آن تمام دنیا را دچار آشفتگی کند.

ب: تغییر رژیم های سیاسی : سقوط رژیم های آرستیو کراسیک که ریشه امپراطوریایی داشتند یکی دیگر ازنتایج این جنگ بود به جای این رژیم ها دموکراسی رو به توسعه نهاد. دموکراسی که ابتدا به صورت لیبرالیسم ظهور کرده بود پس از این جنگ به پیروزی بزرگی نایل امد. جمهوری‌هایی که پس از جنگ در آلمان و اتریش ایجاد شد سبب توسعه نظام دموکراسی در اروپا گشت. از طرف دیگر انگلستان و فرانسه هم اصلاحااتی را در راستای تحکیم دموکراسی صورت دادند تشکیل جامعه ملل نیز به نوعی جهانی کردن سیستم دموکراسی به حساب می آید.

ج: مشکلات سیاسی – اجتماعی: یکی از مسائل مهم بعد از جنگ به هم خوردن نظم و تعادل اجتماعی است که جوامع مختلف با آن درگیر شده بودند آنچه دامنه مشکلات را گسترش می داد شکاف عمیقی بود که بین طبقات ثروتمند جدید که در جریان جنگ ثروتمند شده بودند با طبقاتی که در آمد ثابت داشتند ایجاد شده بود. نمایش زندگی پر تجمل این طبقات جدید موجب نارضایتی عمومی مردم شده بود. ورود زنان به عرصه های فعالیت های اجتماعی که با تغییر و پشت پا زدن به سنت ها منجر به نگرانی سنت گرایان شده بود.تمام این مشکلات به علاوه وضع بد اقتصادی موجب تشکیل و پیروزی احزاب فاشیست ، نازیست و یا کمونیستها در جای جای اروپا شد.

د: ضعف کلی اروپا: این جنگ با تخریب اقتصاد، نظام اجتماعی و سایر خسارات که بر اروپا به عنوان موجد و محور جنگ وارد ساخت باعث شد این قاره به عنوان کشورهای بدهکار و آسیب دیده از محوریت نظام بین الملل خارج شود.

نظام جدید بین المللی

بعد از این جنگ هم کشورهای فاتح خواهان ایجاد نظم نوینی در جهان بودند که چهار قدرت فاتح طلایه داران این نظم به حساب می آمدند. تلاش این قدرت ها در دو جهت پیش می رفت. ۱- محور آثار نظام گذشته و دیگری به دست آوردن سهم بیشتری از پیروزی. طبیعی است که اولی باعث اتحاد و دیگری باعث تفرقه این جمع می شد. در این جمع سیاست امریکا قضاوت از دیگران بود که سعی می کرد به دیگران بقبولاند که هیچ کشوری نباید قربانی و منهدم شود و ملت ها با تعیین سرنوشت خود با رویه متعادلی نسبت به سایر ملل زندگی کنند و به این ترتیب بود که امریکا می توانست روابط تجارتی پرسودی با این کشورها داشته باشد.

اما دغدغه های کشورهای اروپایی چیز دیگری بود این کشورها که به موازنه قوا عادت کرده بودند وبا تاکید بر حقوق فاتحان جنگ خواستار کسب حد اکثر امتیاز از کنفرانس صلح بودند. ونیز این کشورها همواره نگران برتری یک کشور در صحنه اروپا بودند چنانچه تجربه هم نشان داد. هر وقت یکی از این کشورها توانست برتری کمی  نسبت به دیگران پیدا کند آغاز گر جنگ بود. به هر صورت ایده‌یی در این مذاکرات مورد توجه قرار گرفت که امنیت دسته جمعی بود با طراحی امریکا بود. و در جامعه ملل متجلی می‌گشت. اما تصمیمات ورسای موجب تقسیم بندی کشورها به دو جبهه غالب و مغلوب شده و درخواست غرامات سنگین از کشورهای مغلوب و انداختن مسؤولیت جنگ به دوش آلمان و فشارهایی که از این ناحیه به آلمان وارد آمد باعث رشد کینه در این کشور شده وبه تدریج   زمینه ظهور هیتلر فراهم می‌شود. کمی بعد از پایان جنگ اول آلمان ناراضی از صلح ورسای به دنبال متحدین جدیدی برای خود می گردد و در این راستا با شوروی (معاهده پالودر ۱۹۲۲) وسپس با ایتالیایی موسولینی ( ۱۹۳۵) پیوند برقرار می‌کند و کمی بعد جاپان و اسپانیا را نیز با خود همراه می کند.

مسائل مهم بین المللی در ده‌ی ۱۹۲۰

دهه ۲۰ را می توان به دو دوره تقسیم کرد دوره‌ی اول ۲۵-۱۹۲۰ که در واقع ادامه جنگ محسوب می شود و دوره‌ی بعدی۲۹-۱۹۲۵ که دوره‌ی آرامش و صلح است. در دوره‌ی اول جهان با چند مسئله‌ی مهم روبرو است که هر کدام تاثیرات بسزایی در روابط بین الملل دارند.

دوره اول  ۱۹۲۵-۱۹۲۰

۱-تاثیر سیاست انزواگرایی امریکا بر روابط بین کشورهای اروپایی

بعد از جنگ به دلیل مشکلات و بحران های اقتصادی که پیش آمده بود افکار عمومی مردم امریکا علیه دموکراتها و رئیس جمهور ویلسون قرار گرفته بود. در نتیجه در انتخابات ریاست جمهوری ۱۹۲۰ حکومت امریکا بدست حزب جمهوریخواه افتاد که قبلادر ۱۹۱۸ درکنگره هم حائز اکثریت شده بود. رئیس جمهورهای دیگر از حزب جمهوریخواه با شعار ” اول امریکا و بازگشت به وضع عادی” به قدرت رسیده بودند . جمهوریخواهان در راستای حل مسائل و مشکلات داخلی و به خصوص بحران اقتصادی که دامنگیر تمام جهان و به خصوص امریکا شده بود،تصمیم گرفتند که امریکا را از بازیهای جهانی دور نگه دارند بنابراین سیاست انزوا را اختیار کردند. انزوا گرایی امریکا باعث شد که این کشور نتواند نقش مهمی را که قرار بود در جامعه ملل داشته باشد تکمیل کند. بنابراین فرانسه به شدت عمل خود در مقابل آلمان افزود و باعث اختلاف انگلستان و فرانسه در این زمینه شد.

۲-مسئله آلمان و اختلاف انگلیس و فرانسه

در رابطه با آلمان بعد ازجنگ گفته شد که فرانسه خواهان تضعیف آلمان بود اما انگلستان و امریکا می خواستند که کشور آلمان پا برجا بماند بخصوص انگلستان برای جلوگیری از برتری فرانسه در اروپا به وجود آلمان ضرورت داشت کنار رفتن امریکا از صحنه بازی زمینه اختلاف بین فرانسه و انگلستان را زیاد کرد. و عدم توافق این دو کشور موجب نزدیک شدن آلمان به شوروی شد که طبق قرار داد راپالو ۱۴ اوریل ۱۹۱۱ دو کشور با هم روابط نزدیک پیدا کردند. و به این ترتیب هم آلمان و هم شوروی کمونیست که کشورهای اروپایی از برسمیت شناختن آن سرباز می زدند از انزوا خارج شدند.

۳-مسئله‌ی شوروی :

یکی از مسائل دیگر اروپا در این زمان شناسایی شوروی از طرف اروپای غرب بود. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و پیروزی کمونیستها در این کشور اروپا را از دو بعد داخلی و خارجی تهدید می کرد. در بعد داخلی کشورهای هم مرز با شوروی مورد تهدید و هجوم کشور شوروی بودند و در بعد داخلی که بسیار مهمتر بود کمونیستها در داخل تمام کشورها فعالیت داشتند و شورشهای کارگری و دهقانی را پشتیبانی و حمایت می کردند. کشورهای اروپایی از بیم گسترش انقلاب کمونیستی سعی می‌کردند که شوروی را در انزوا قرار داده و سیاست منطقه قرنطینه را در مورد این کشور اعمال کنند.

دوره دوم (دوره آرامش)  ۱۹۲۹-۱۹۲۵

دوره  پنج ساله آرامش  نسبی در اروپا با قراردارد لوکارنو آغاز و با قراردارد بریان –کلوگ به کمال رسید اما بحران های اقتصادی ۱۹۳۳-۱۹۲۹ به آن پایان بخشید.

معاهدات لوکارنو: از  ۵ تا ۱۶ اکتبر ۱۹۲۵ در دهکدة لوکارنو سوئیس نشستهایی بین نمایندگان کشورهای انگلستان، آلمان، فرانسه، بلجیم وایتالیا برگزار گردین که منجربه امضای مجموعه‌ای از قراردادهای دو یا چند جانبه بین این کشورها شد که توانست برای مدتی اروپا را از جنگ دورکند. مهمترین قراردادی که در لوکارنو به امضا رسید تضمین امنیت متقابل مرزهای فرانسه- آلمان از یک سو و بلجیم آلمان از سوی دیگر بود. انگلستان وفرانسه هم به عنوان حافظ این تضمین آن را امضا کردند. این پیمان توانست تا حدود زیادی فاتحین ومغلوبین جنگ را بهم نزدیک کند. همچنین باعث تقویت جامعه ملل شود به دلیل اینکه این قراردادها هم سو با اهداف جامعه ملل بود.

معاهدات بریان-کلوگ( ۱۹۲۸): در سال ۱۹۲۷ بریان وزیر خارجه فرانسه طرحی با هدف شرکت دادن امریکا در برنامه امنیت دسته جمعی روی دست گرفت( لازم به‌یاد آوری است که امریکا از شرکت در جامعه ملل سرباز زده بود.)از همین رو مذاکراتی را با امریکا دراین زمینه شروع کرد. از همین رو در اپریل ۱۹۲۷ به مناسبت دهمین سال شرکت امریکا در جنگ جهانی اول پیامی به وزیر خارجه امریکا فرستاد ودراین پیام پیشنهاد کرد که دوکشور استفاده از جنگ را برای حل مسائل سیاسی ممنوع اعلام کنند. وزیر خارجه امریکا این پیشنهاد را  پذیرفت اما تعهدی در مسائل بین المللی برای خود ایجاد نکرد. پیمان بریان – گلوک در ۲۷ اوت ۱۹۲۸ به امضاء ۱۵ قدرت وقت رسید. و به تدریج حدود شصت کشور من جمله جاپان و آلمان هم به پیمان پیوستند و این نشاندهنده اوج صلح طلبی در این سالها است. این پیمان اثر مثبت دیگری هم داشت و آن این بودکه پرداخت غرامت جنگی از سوی آلمان از شکل سیاسی خارج ومسئله ای اقتصادی شد. بر مبنای طرح جدید که بوسیله‌یونگ بانکدار امریکایی طراحی شده بود، آلمان به  طور سالانه وتا سال ۱۹۸۸ این غرامات را که مجموعا معادل ۴۰ میلیارد فرانک می‌شد پرداخت می‌کرد. بر طبق پیمانهای لوکارنو وبریان گلوک قوای متفقین قوای متفقین به خواست آلمان ناحیه رنانی را  که بعد از جنگ در اشغال داشتند تخلیه کردند. صلح خواهی در این سالها به حدی بود که اکثر کشورهای اروپایی نیروهای نظامی خود را هم تقلیل دادند. به این ترتیب اعتبار جامعه ملل باز هم افزایش یافت وبه نظر می‌رسید که این سازمان به صورتی دولتی جهانی می‌تواند جلوی جنگ وخونریزی را بگیرد. اما واقعیت چنین نبود و آتشی در زیر خاکستر در حال جان گرفتن بود تا شدیدتر از قبل شعله‌ور شود .